Κνάκαλος

Το βιογραφικό μου 

Το βιογραφικό μου, δεν λέω, 

μια χαρά φαίνεται στους άλλους.

Εγώ όμως, το βλέπω γκαστρωμένο

και με πολλές λακκούβες..

Για καλή μου τύχη,

υπάρχει η ποίηση,κι απλώνει μπουγάδα

με τις νοτισμένες μου αλήθειες.

Τα πάθη και τα άγχη,μαζί και οι εικονικοί μου θάνατοι,

ένα ελευθέρας είναι για προσωπική χρήση,

να περνάω τις δυσκολίες αλώβητος

και να μ΄αναγνωρίζω

όταν συναντώ τον εαυτό μου τα βράδια.

http://frear.gr/?p=13990

José Gutiérrez

Μετάφραση: Στέλιος Καραγιάννης 

ΤΕΛΟΣ ΔΙΑΔΡΟΜΗΣ / FIN DE TRAYECTO

Η αργή πορεία ενός νυχτερινού τρένου
σαν πιθανή απεικόνιση της ζωής μου.
Μακριά έσβηναν οι σταθμοί
όπου δεν σταμάτησα:φοβόμουν το σκοτάδι
ή την ιδέα ότι δεν θα με περίμενε κανείς.
Και παρ’ όλα αυτά βρισκόμουν εκεί,
στο τέρμα της διαδρομής,
ανυπόμονη ομορφιά,
στα μελαγχολικά της μάτια
γραμμένη η απόφαση:
δεν θ’ αντέξω τη λησμονιά
και η επιστροφή μού απαγορεύεται.

ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΖΩΝΤΟΣ / MONÓLOGO DEL SOBREVIVIENTE

Κάποια μάτια έφυγαν
αφήνοντάς σε μόνο με το βράδυ σου.
Τι ψάχνεις στα βιβλία, σ’ αυτό το άδειο
δωμάτιο όπου η σιωπή εξυφαίνει την καταστροφή σου;
Οι λέξεις δεν υπάρχουν και βρίσκεσαι μόνος,
και στο άδειο σαν την ψυχή σου σπίτι
δεν θα βρεις παρηγοριά στη δυστυχία σου.
Κοίτα γύρω σου: όλα έρημος
η πλημμυρισμένη αυταπάτη.
Επίμονε κηπουρέ της καταστροφής
αναλογίσου ότι δεν είσαι πια εκείνος ο νέος
που σπατάλησε τα χρόνια της αθωότητας
δίχως να προβλέψει το τόσο αβέβαιο μέλλον
και για τα τραύματά σου
είναι καλύτερα να υποταχτείς στη στάχτη.
Κανείς δεν μπορεί να σ’ ακούσει και συ το ξέρεις.
Φύγε μακριά από ‘δω, είναι το φρόνιμο,
ακόμα κι αν κρίνεις μάταιο τον σκοπό σου.
Θα περιπλανιέσαι στους δρόμους της απόμακρης πόλης
κυνηγώντας έναν απρόσιτο ίσκιο.
Το να πεθαίνεις σε κάποια μάτια, αν η μοίρα
το ορίζει, μετριάζει την αποτυχία σου.
Αλλά μην παραπονεθείς
εάν αυτό το βλέμμα σου κοστίσει τη ζωή
στα μάτια της τα ονειροπόλα τελικά θα καταλήξεις
μόνος με τον θάνατό σου.

Η ΜΟΝΑΞΙΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΕΞΟΡΙΑ /
LA SOLEDAD DEL MAR ES EL MEJOR EXILIO

…Και δεν είναι η θάλασσα σκοτεινός ορίζοντας, αλλά εξορία.
Μέσα της πραγματοποιούνται όλες μου οι επιθυμίες.
Πέρα μακριά, κάποιος με φαντάζεται
ξένο σε ξένη χώρα.
Δεν γνωρίζει αυτή τη μουσική:
της θάλασσας, το κελάρυσμά της
το δυναμωμένο απ’ τη βροχή ή εκείνους τους γλάρους
που αφήνουν μιαν αχτίδα φωτός
πάνω στον πυκνό αέρα της χειμωνιάτικης χαραυγής.
Η μοναξιά της θάλασσας δεν είναι απειλή
αλλά νησί όπου κατοικώ ανέμελος.
Μέσα της πραγματοποιούνται όλες μου οι επιθυμίες
και ο χρόνος δε συνωμοτεί ενάντια στον άνθρωπο.
Στην χειμωνιάτικο πρωινό κάποιος
με φαντάζεται ξένο,
και τι γλυκό που είναι να το ξέρω.Μέσα της πραγματοποιούνται όλες μου οι επιθυμίες.Πέρα μακριά, κάποιος με φαντάζεταιξένο σε ξένη χώρα.Δεν γνωρίζει αυτή τη μουσική:της θάλασσας, το κελάρυσμά τηςτο δυναμωμένο απ’ τη βροχή ή εκείνους τους γλάρουςπου αφήνουν μιαν αχτίδα φωτόςπάνω στον πυκνό αέρα της χειμωνιάτικης χαραυγής.Η μοναξιά της θάλασσας δεν είναι απειλήαλλά νησί όπου κατοικώ ανέμελος.Μέσα της πραγματοποιούνται όλες μου οι επιθυμίεςκαι ο χρόνος δε συνωμοτεί ενάντια στον άνθρωπο.Στην χειμωνιάτικο πρωινό κάποιοςμε φαντάζεται ξένο,και τι γλυκό που είναι να το ξέρω.
Μέσα της πραγματοποιούνται όλες μου οι επιθυμίες.
Πέρα μακριά, κάποιος με φαντάζεται
ξένο σε ξένη χώρα.
Δεν γνωρίζει αυτή τη μουσική:της θάλασσας, το κελάρυσμά της
το δυναμωμένο απ’ τη βροχή ή εκείνους τους γλάρους
που αφήνουν μιαν αχτίδα φωτός
πάνω στον πυκνό αέρα της χειμωνιάτικης χαραυγής.
Η μοναξιά της θάλασσας δεν είναι απειλή
αλλά νησί όπου κατοικώ ανέμελος.
Μέσα της πραγματοποιούνται όλες μου οι επιθυμίες
και ο χρόνος δε συνωμοτεί ενάντια στον άνθρωπο.
Στην χειμωνιάτικο πρωινό κάποιος
με φαντάζεται ξένο,και τι γλυκό που είναι να το ξέρω.

http://frear.gr/?p=3026&

Federico Díaz Granados

Μετάφραση: Δημήτρης Αγγελής

ΕΠΙΣΤΡΟΦΕΣ / RETORNOS

Δεν πιστεύω στις επιστροφές

αλλά αυτή η πικρή καρδιά από παλιά σπίτια 

και δρόμους κατεστραμμένους

χτυπά σε κάθε επιστροφή

χωρίς χειρονομίες ή μορφασμούς

και ξέρει ότι ο κόσμος είναι ένα τόπος κακός για να φτάσεις

Και επιστρέφει για να γράψει ένα ποίημα που μιλάει για ένα κορίτσι σ’ ένα αεροδρόμιο

που περιμένει ένα αεροπλάνο ποιος ξέρει από πού

ή να γράψει για εκείνο το γράμμα που ποτέ δεν έλαβα εκείνο το Σάββατο

ακούγοντας την παλιά κασέτα με τις αγαπημένες μου νοσταλγίες

ή για τους κλεμμένους στίχους απ’ τον Σαλίνας, τον Μπόρχες, τον Γουόλκοτ

και για τα ηλιόλουστα απογεύματα στο γήπεδο.

Δεν πιστεύω σε επιστροφές

αλλά αυτή η αποστεγνωμένη από άλλες ημέρες καρδιά τραγουδά ετεροχρονισμένα

πάνω στον ουρανό όπου καίει τ’ όνομα μιας γυναίκας που αγάπησα

Δεν πιστεύω στις επιστροφές

αλλά η κλίση μου στο ταξίδι, κάθε φορά που αναχωρώ προς την κακοκαιρία του κόσμου,αφήνει, όπως τις μέρες που ήμουνα πρόσκοπος, βότσαλα και σβολαράκια ψωμιού

για να μη χαθεί το μονοπάτι της επιστροφής για το σώμα σου.

http://frear.gr/?p=8354

Ευτυχία Κοσμαδοπούλου

Φύλακας

Όχι, δεν ήθελα.

Δεν ήθελα να γίνω φύλακας του Θεού

Ορκίζομαι πως Αυτός το ζήτησε

Ήρθε κλαμένος μια μέρα

Βόηθα με, μου είπε.

Οι άνθρωποι όλο ζητάνε πράγματα

κάποιοι βρίζουν

μερικοί με μισούν

δεν έχω δύναμη πια να σφουγγαρίζω όλη την οικουμένη

είμαι ο μόνος που δεν αναπαύεται

αυτός ο κόσμος είναι ένας λύκος

θέλω να αλλάξω το όνομά μου

βοήθα με.

Είδα τα δάκρυά Του να αναβλύζουν

τόνοι βροχής ξεχείλισαν τα ποτάμια

τα σκούπισα με το πουκάμισό μου

Ορκίζομαι

Τον λυπήθηκα.

Δελτίο καιρού:

Κολύμπησα χτες. 

Άλλες φορές για να σωθώ

κι άλλες φορές για να σε σώσω

απ' τον ιδρώτα σου.

Ε.Κ.

Αντώνης Μπουντούρης

Ο ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

Και αφέλεια καμιά δεν έχω
πως και φέτος θα βάλει το χέρι Του
ο Δίκαιος Ληστής.

Ο Άγιος δίπλα στην Παναγιά.
Το νύχι του μυστρί
στρώνει κατάνυξη στο Πρόσωπό Της
Το αίμα του φίδι μές στη τοιχογραφία
ποτίζει την εκκλησιά .

Το θαύμα τόχω ξαναδεί.

Ολόσωμη η Παρθένος
στέκεται και φέτος με το θείο βρέφος
Εσταυρωμένο πρόωρα.

 ΧΩΡΙΣΜΟΣ

Τα κλαριά 

που απόθεσα στο λημέρι

Ηταν μουσκεμένα.

Στο κλάμα.

Τα πουλιά τσιμπολογούσαν.

Δάκρυα.

Οταν ξεράθηκε για τα καλά όλο το δεμάτι
Το τρόπαιο κρέμασα πικρά
Στον τοίχο.

Μιά στεγνή φωλιά.

ΑΝΤΗΧΗΣΕΙΣ

Συνείδηση μεσίστια που έγινε συνήθεια.

Ηδονές που σάπισαν θλιμμένα

Ματόκλαδα σα μυρμηγκιές

ερμητικά κλεισμένα.

Δε βοηθούν κι οι εποχές...

Χειροκροτήματα που δεν αντηχούν

γεννοβολούν κρεμάλες.

Ούτε τα στήθη βοηθούν.

Που στένεψαν πολύ

Και δε σηκώνουν βόλι.

ΣΥΣΤΗΜΕΝΟ ΓΡΑΜΜΑ

Η θύελλα που έρχεται λέγεται ανημπόρια

και συλλαβίζεται αργά χωρίς παραφωνίες.

Η θύελλα που έρχεται θα πολιτογραφηθεί

σα νέα ποίηση που

έμπνευση θ’ αντλεί

απ’ τους σφαγμένους βολβούς

των οφθαλμών μας

Χωρίς ν’ αναγνωρίζει υποσχέσεις και

συχώρια.

Σκαμμένα σπλάχνα μάτια μου

όλα τα βλέμματά σου...

Ο χρόνος μας τινάζεται σαν ύστερη κραυγή

Και μας εγκαταλείπει.

Η μοίρα και η τύχη

Κλώθουν

Τα πέπλα του Θεού

Έγιναν στάχτη.

Ε.Κ.

Μικρό αφιέρωμα στη γυναικεία ποίηση

Αφιέρωμα στις γυναίκες

Μικρό αφιέρωμα στη γυναικεία ποίηση

ΑΛΝΤΑ ΜΕΡΙΝΙ 

η Ψυχή

Τι μεγάλος γλύπτης είσαι  εσύ
που λάξευσες  το πέτρινο πρόσωπό σου
στην αγκαλιά μου
και τώρα πια, αγάπη νεκρή  
έγινες παιδί μου
σε κρατώ στα γόνατά μου
και κλαίω 

γιατί  η θύμησή σου
με βαραίνει σαν τάφος.

μεταφραση από τα Ιταλικά: Κωνσταντίνος Κοκολογιάννης

http://logoskaitexni.blogspot.gr/search/label/%CE%86%CE%BB%CE%BD%CF%84%CE%B1%20%CE%9C%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BD%CE%B9

ΑΛΕΧΑΝΔΡΑ ΠΙΘΑΡΝΙΚ

πηγή: http://elenasavva.blogspot.com

Ποίηση

...
δεν έχει σημασία αν όταν φωνάξει η αγάπη
εγώ είμαι νεκρή
θα έρθω
πάντα θα έρχομαι
αν κάποτε
μου φωνάξει η αγάπη
...

ΚΟΣΜΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΤΥΧΙΑ

Άδειο βάζο

Τέλειωσε το βάζο με τις καραμέλες

μάσησα την τελευταία παρέα με υπόκρουση γαυγίσματος ανήσυχου σκύλου

σκύλου βραχνιασμένου

σκύλου αργοπορημένου έφηβου

σκύλου ασήκωτου,

σκύλου αρχοντικού αρχιψέφτη

σκύλου ξαγοραστή

σκύλου εκλεχτικού γεροξυχισμένου κι ανεμοκάφκαλου

μα τι ενοχλητικός

πόσο με εκνεύριζε

που με έκανε να φάω όλες τις καραμέλες. 

EMILY DICKINSON

Χωρισμός

Δύο φορές τέλειωσε η ζωή μου, προτού τελειώσει,
Μένει ακόμη να φανεί
Εάν η Αθανασία μου αποκαλύψει
Ένα τρίτο γεγονός
Τόσο μεγάλο, τόσο δύσκολο να το συλλάβει κανείς
Όσο αυτά που ήδη έτυχαν δύο φορές
Ο χωρισμός είναι όλα όσα ξέρουμε για τον παράδεισο,
Και όλα όσα χρειαζόμαστε από την κόλαση

http://www.translatum.gr/poetry/dickinson.htm

ΑΝΝ ΣΕΞΤΟΝ 

Ο διχασμός
Διχάστηκα στα δύο
αλλά θα νικήσω τον εαυτό μου.
Θα ξεθάψω την περηφάνεια.
Θα πάρω ψαλίδι
και θα πετσοκόψω
τη ζητιάνα μέσα μου.
Θα πάρω έναν λοστό
και θα αναστηλώσω μέσα μου
τα χαλάσματα του Θεού.
Θα τον συναρμολογήσω πάλι
σαν ένα παζλ
με την υπομονή σκακιστή.
Πόσα κομμάτια άραγε;
Νοιώθω σαν να 'ναι χιλιάδες,
ο Θεός φτιασιδωμένος σαν πόρνη
μέσα σε μια γλίτσα φύκια.
Ο Θεός ντυμένος γεροντικά
να αγκομαχά
μες στα υποδήματα Του.
Ο Θεός ντυμένος παιδικά,
θεόγυμνος
και χωρίς δέρμα ακόμη,
απαλός σαν ξεφλουδισμένο αβοκάντο.
Και οι άλλοι, οι άλλοι, οι άλλοι.
Θα τους νικήσω όμως όλους
και θα κτίσω μέσα μου
ένα ολάκερο έθνος του Θεού -
αλλά ενωμένο,
θα κτίσω μια νέα ψυχή,
θα τη ντύσω με δέρμα,
και μετά θα βάλω το πουκάμισο μου
και θα ψάλω έναν ύμνο,
τον ύμνο του εαυτού μου.

Σήμερα νιώθω λίγο κακιά.

Το φθινόπωρο 

το παράθυρο κλείνει. 

Αέρας φαύλος. 

Χάϊκου: Ἱστορία, σκοπός, λειτουργία

Δημοσιεύτηκε στις 12 Ιούν, 2014

http://grjpn-association.gr/%CF%87%CE%AC%CF%8A%CE%BA%CE%BF%CF%85-%E1%BC%B1%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%83%CE%BA%CE%BF%CF%80%CF%8C%CF%82-%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B3%CE%AF%CE%B1/

Στὸν Ἑλληνοϊαπωνικὸ Σύνδεσμο μὲ πολλὴ χαρὰ δεχόμαστε τὶς ἐκδηλώσεις ἐνθουσιασμοῦ πολλῶν ἐπισκεπτῶν αὐτοῦ τοῦ ἱστότοπου, ποὺ ἀγκάλιασαν ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμή τὸν διαγωνισμό γιὰ τὴ συγγραφὴ χάϊκου καὶ δήλωσαν συμμετοχὴ σ’ αὐτόν. Τὸ χάϊκου στὴν Ἑλλάδα καλλιεργήθηκε ἀπὸ πολλοὺς ποιητὲς. Ὡστόσο τὸ πράγμα ἐπεκτάθηκε πολὺ παραπέρα, ἐφόσον αὐτὴ ἡ μορφή ἰαπωνικῆς ποίησης διδάχτηκε σὲ σχολεῖα καὶ ἔγινε ἡ ἀγαπημένη ἐνασχόληση πολλῶν ἀνθρώπων. Μποροῦμε νὰ ποῦμε πραγματικὰ ὅτι ἡ Ἑλλάδα ἔχει γίνει μιὰ χώρα ποὺ παράγει χάϊκου! Μὲ ἀφορμὴ τὸ διαγωνισμό, ζητήσαμε ἀπό ἕνα παλιὸ μέλος τοῦ Συνδέσμου, τὸν καθ. κ. Στέλιο Παπαλεξανδρόπουλο, νὰ μᾶς γράψει κάποια στοιχεῖα σχετικὰ μὲ τὴν ἱστορία, τὸ σκοπό, καὶ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο λειτουργεῖ τὸ χάϊκου. Ἰδού, λοιπόν, τὸ κείμενο ποὺ μᾶς ἔστειλε.

Χάϊκου: ἱστορία, σκοπός, λειτουργία

Ἡ ἰαπωνικὴ ποίηση ἀναπτύχθηκε μὲ βὰση ὄχι τὴν ὁμοιοκαταληξία ἤ κάποιο εἶδος μέτρου, ἀλλὰ τὸν ἀριθμὸ τῶν συλλαβῶν. Μὲ βάση τὸν ἀριθμό αὐτό διακρίνεται σὲ δύο κυρίως ποιητικὲς φόρμες. Ἔτσι ἔχομε τὸ οὐάκα «waka» ἤ τάνκα «tanka», που εἶναι μιὰ στροφὴ ἡ ὁποία ἀποτελεῖται ἀπὸ 5,7,5,7 καὶ 7 =31 συλλαβὲς. Κάθε ὁμάδα συλλαβῶν ἀποτελεῖ ἕνα στῖχο, ποὺ γράφεται ὁ ἕνας μετὰ τὸν ἄλλο, σὲ πέντε σειρές.
Τὸ οὐάκα εἶναι μιὰ ποιητικὴ φόρμα ποὺ ἀπαντᾶ ἤδη στὸ Κοτζίκι (712 μ.Χ.), ἀλλὰ ἄκμασε τὴν ἐποχὴ Χεϊὰν (794-1185). Τὰ ἀντιπροσωπευτικότερα καὶ ὡραιότερα δείγματὰ της περιέχονταιο στὴ συλλογὴ Κοκινσού, ποὺ ἐξέδωσε στὶς ἀρχὲς τοῦ 10ου αἰ. ὁ Κὶ νο Τσουραγιούκι. Εἶναι ποίηση τῆς αὐλῆς. Μὲ τὴ συγγραφὴ της ἀσχολήθηκαν κυρὶως οἱ αὐλικοὶ καὶ οἱ εὐγενεῖς τῆς ἐποχῆς Χεϊὰν, ἀλλὰ καὶ ἄλλοι, ὅπως ὁ περίφημος βουδιστὴς μοναχὸς Σαϊγκυό, τοῦ 12 αἰ. Εἶναι κλασική ἤ «ἐθνικὴ» ποὶηση, ὅπως μαρτυρεῖ καὶ τὸ ὄνομά της ( wa= Γιαμάτο=’Ιαπωνία, ka=ποίηση).

Ἡ δεύτερη κύρια ποιητικὴ φόρμα εἶναι τὸ χάϊκου, ποὺ ἀποτελεῖται ἀπὸ 5,7,5 =17 συλλαβὲς καὶ ἀναπτύσσεται σὲ τρεῖς στίχους. Σ’ αὐτὲς τὶς δύο ποιητικὲς φόρμες ἐντάσσεται τὸ σύνολο, σχεδὸν, τῆς ἰαπωνικῆς ποίησης.

Πῶς δημιουργήθηκε τὸ χάϊκου; Ἀπὸ τὸ λεγόμενο ρένκου ἤ ρένκα. Ρένκου ἤ ρένκα σημαίνει ἁλυσιδωτὴ ποίηση, καὶ ἀπαντᾶ κι αὐτὴ ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Κοτζίκι. Ἔγινε ὅμως δημοφιλὴς ἀπὸ τὸν 11ο καὶ 12ο αἰ. Τὸ ρένκου εἶναι μιὰ σειρὰ α’πὸ πολλὰ ουάκα, καθένα ἀπὸ τὰ ὁποῖα τὸ συνέθεταν δύο πρόσωπα: ὁ ἕνας ἔγραφε τοὺς τρεῖς πρώτους στίχους καὶ ὁ ἄλλος τοὺς δύο τελευταίους. Μόλις δημιουργούσαν οἱ δύο τὸ πρῶτο οὐάκα, ἡ ἴδια διαδικασία ἐπαναλαμβάνεται ἀπὸ τοὺς ἴδιους ἤ ἀπὸ ἄλλους ποιητὲς ποὺ παρευρίσκονται. Ἔτσι τὸ ρένκου ἦταν ἀποτέλεσμα συνεργασίας. Τὸ ρένκου ἀνέπτυξε σιγὰ-σιγὰ πολλοὺς καὶ δύσκολους κανόνες. Π.χ. ὁ ἐναρκτήριος στῖχος, ποὺ ὀνομαζόταν χόκκου, ἔπρεπε ν’ἀναφέρει ἤ νὰ ὑπαινίσσεται τὴν ἐποχὴ, τὴν τοποθεσία κ.τ.λ.
Τὸ χάϊκου ἐμφανίστηκε, ὅταν ὁ περίφημος Μπασό ἀπομόνωσε τοὺς τρεῖς πρώτους στίχους τοῦ πρώτου οὐάκα καὶ τοὺς καθιέρωσε ὡς ἀνεξάρτητη ποιητικὴ φόρμα. Στὴν ἀρχὴ ὀνομάστηκε χαϊκάϊ καὶ ἀργότερα χάϊκου. Πολὺ λίγα εἶναι γνωστὰ γιὰ τὴ ζωὴ τοῦ Μπασό πρὶν ἀρχίσει νὰ συνθέτει χάϊκου. Γεννήθηκε στὴ σημερινὴ ἐπαρχία Μίε, ἀλλὰ τὸ 1672 πῆγε στὸ Ἐντὸ. Ἡ ζωὴ του στὸ Ἐντὸ δὲν μᾶς εἶναι ἐπίσης γνωστὴ σὲ λεπτομέρειες, ἀλλὰ φαίνεται ὅτι ἔγινε διάσημος ὡς συνθέτης καὶ δάσκαλος ποίησης. Τὸ 1682, ὅταν ἦταν κοντὰ σαράντα ἐτῶν, στὸ Ἐντὸ ἔπιασε μιὰ μεγάλη φωτιὰ, στὴν ὁποία κάηκε τὸ σπίτι του. Μετὰ ἀπὸ αὐτὸ ἄρχισε νὰ ταξειδεύει, πρᾶγμα ποὺ συνέχισε τὰ ὑπόλοιπα δέκα χρόνια τῆς ζωῆς του. Αὐτὴ τὴν περίοδο παρήγαγε τὰ απουδαιότερα ἔργα του καὶ κατέστησε τὸ ταξεῖδι ἰδὲα ἀδιαχώριστη, στὴν ἰαπωνικὴ λογοτεχνία, ἀπὸ τὸ πρόσωπό του.

Στὸ πρῶτο του μεγάλο ταξεῖδι (1684-5), ποὺ διάρκεσε ὀκτὼ μῆνες, πῆγε ἀπὸ τὸ Ἐντὸ στὸ Γιαμάτο καὶ Κυότο καὶ ἀπὸ ἐκεῖ πίσω στὸ Ἐντὸ, ἔγραψε τὸ Νοζαράσι κικό (Ἕνας σκελετὸς ἐκτεθειμένος στᾶ στοιχεῖα τῆς φύσης: μιὰ ταξειδιωτικὴ ἀναφορὰ). Ἀκολούθησαν κι ἄλλα ταξείδια, μὲ ἀποτέλεσμα ἰσάριθμα βιβλία, ὅπως τὸ Σαρασίνα κικό κ.ἄ. Τὰ βιβλία αὐτὰ εἶναι ἐντυπώσεις σὲ πεζό λόγο, ποὺ κάθε λίγο διακόπτεται ἀπὸ χαϊκάϊ. Τὸ τελευταῖο του μεγάλο ταξεῖδι κράτησε ἕνα χρόνο, ἀπὸ τὸ Ἐντὸ στὸ βορρᾶ. Ἀπὸ αὐτὸ βγῆκε τὸ περίφημο Ὄκου νο χοσό μιτσί (Ὁ στενός δρόμος γιὰ τὸ βορρᾶ). Μ’ ὅλο ποὺ ὡς σύνολο τὰ βιβλία τοῦ Μπασό εἶναι ἀριστουργήματα, τὸ μεγάλο ἐπίτευγμα εἶναι τὰ χάϊκου του. Ἀπομονωμένα ἀπὸ τὸν πεζό λόγο ποὺ προηγεῖται καὶ ἕπεται, εἶναι τὰ περισσότερα γνωστὰ ὡς ἀνεξάρτητα ποιήματα.

Τὰ χάϊκου εἶναι ἀναδημιουργοί αἰσθημάτων. Αὐτὸ τὸ πετυχαίνουν μέσα ἀπὸ τὴν ἀναδημιουργία τῶν καταστάσεων ποὺ προκαλοῦν τὴ συγγραφὴ τους μὲ τέτοιο τρόπο, ὥστε νὰ ἀποφευχθεῖ ἡ λεκτικὴ ἀναφορὰ στὸ αἴσθημα καὶ νὰ προκληθεῖ ἡ ἐμφάνιση τοῦ ἴδιου τοῦ αἰσθήματος καθαυτό.

Ματσούο Μπασό

Μιὰ ἀπὸ τὶς τεχνικὲς ποὺ χρησιμοποιοῦν τὰ χάϊκου γι αὐτὸ τὸ σκοπό, εἶναι ὁ ὑπαινιγμός. Ὁ ὑπαινιγμὸς εἶναι ἡ ἀναφορὰ μόνο ἑνός ἤ λίγων στοιχεὶων ἀπὸ ἐκεῖνα ποὺ ἀποτελοῦν τὴν κατάσταση ποὺ ἐπιδιώκεται νὰ περιγραφεῖ. Τὰ στοιχεῖα αὐτὰ πρέπει νὰ εἶναι τὰ οὐσιαστικὰ μιᾶς κατάστασης, δηλαδή ν’ ἀποτελοῦν ἀκριβῶς ἐκεῖνα, ποὺ μὲσα ἀπὸ ὅλα ὅσα ἀποτελοῦν αὐτὴ τὴν κατάσταση, δημιουργοῦν τὸ αἴσθημα ποὺ ἐπιζητεῖται ν ἀναδημιουργηθεῖ. Ὅπως ὁ γλύπτης ἀφαιρεῖ ὅ,τι δὲν εἶναι ἡ βασικὴ μορφή, ὁ ποιητὴς τῶν χάϊκου ἀφαιρεῖ ὅ,τι δὲν εἶναι οὐσιαστικὸ μὲ τὴν ἔννοια ποὺ περιγράψαμε.
Ἔτσι, προκειμένου νὰ περιγραφοῦν οἱ γ ε ν ι κ ὲ ς καταστάσεις ποὺ ἀναφέραμε παραπάνω (παροδικὸτητα, μοναξιὰ κλ.τ.λ.), στὰ χάϊκου περιγράφονται καταστάσεις σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν ω ν πραγμάτων, τέτοιες, ποὺ ἀποτελοῦν χαρακτηριστικὰ παραδείγματα ἤ εἰδικὲς περιπτώσεις τῶν γενικῶν. Ἡ εἰδικὴ κατάσταση λειτουργεῖ ἔτσι σὰν σύμβολο ὑπομνηστικὸ καὶ μεταδοτικὸ τῆς γενικῆς, καὶ τελικὰ τοῦ αἰσθήματος ποὺ αὐτὴ προκαλεῖ. Χαρακτηριστικὸ παράδειγμα εἶναι ἕνα γνωστὸ χάϊκου τοῦ Μπασό:

Φουρουίκε για
Καουάζου τομπικόμου
Μίζου νο οτό

Στὴν παλιὰ δεξαμενή
ὁ βάτραχος βουτάει
ὁ ἦχος τοῦ νεροῦ

Ἐδῶ ἡ γενική κατάσταση, τὴν ὁποία σκοπό ἔχει τὸ χάϊκου νὰ ἀναδημιουργήσει, εἶναι ἡ σιωπή. Ἡ συγκεκριμένη περίπτωση, εἶναι ἡ βουτιά τοῦ βατράχου καὶ ὁ ἦχος ποὺ ατὴ προκαλεῖ. Πῶς, ὅμως, ἡ βουτιά καὶ ὁ ἦχος της ἀναδημιουργοῦν τὴ σιωπή; Μέσα ἀπὸ τὴν τεχνικὴ τῆς συμπαράθεσης μὲ κάτι ἀντίθετο: ἐὰν περιγράψω ἕνα χελιδόνι ποὺ πετᾶ μὲ φόντο τὸν ἀπέραντο οὐρανό, τότε μὲσα ἀπὸ τὴν ἀντιπαραβολὴ θὰ δημιουργηθεῖ σύγκριση καὶ μέσα καὶ ἀπὸ αὐτὴν ὁ τονισμός. Ἐδῶ, ἡ ἀναφορὰ τοῦ μόνου στοιχείου ποὺ ἀποτελεῖ τὸ χελιδόνι, τονίζει τὴν ἀπεραντοσύνη τοῦ οὐρανοῦ. Ἔτσι καὶ ὀ ἦχος τῆς βουτιᾶς τοῦ βατράχου τονίζει τὴ σιωπή. Ἡ σιωπή ὑποβάλλεται κι ἀπὸ τὴν εἰκόνα τῆς δεξαμενῆς: νερὸ στάσιμο – ἑπομένως καὶ ἀπόλυτα ἥρεμο. Μιᾶς «παλιᾶς» δεξαμενῆς: ἡ στασιμότητα ἐνισχύεται, ἐφοῦ τὸ «παλιὸ» εἶναι κάτι πιὸ ἀκίνητο ἀπὸ τὸ νέο, κάτι ποὺ ἔχει πιὰ μόνιμα σταθεροποιηθεῖ. Σ’ αὐτὴ τὴν ἄσπιλη σιωπή, ὁ βάτραχος πηδάει. Αὐτὸ εἶναι κάτι ἐντελῶς ἀντίθετο ἀπὸ τὸ περιβάλλον: εἶναι ἕνας ἦχος μέσα στὴ σιωπή. Μάλιστα, τὸ ὅτι εἶναι ξαφνικὸς, τὸν τονίζει ἀκόμη περισσότερο. Ὅσο περισσότερο τονίζεται ὁ ἦχος, τὸσο περισσότερο τονίζεται καὶ ἡ σιωπή. Ἔτσι, αὐτὸ εἶναι ἕνα χάϊκου ποὺ θέλει νὰ ἀναδημιουργήσει τὴν κατάσταση (καὶ τὸ αἴσθημα, βέβαια, ποὺ αὐτὴ προκαλεῖ) τῆς σιωπῆς.

Στέλιος Παπαλεξανδρόπουλος